FRAX® (fracture risk assessment tool): εργαλείο πρόγνωσης οστεοπορωτικού κατάγματος.
Τί είναι το FRAX®
Το FRAX® (fracture risk assessment tool) αποτελεί ένα διαδικτυακό εργαλείο που σχεδιάστηκε με σκοπό την πρόβλεψη των οστεοπορωτικών καταγμάτων. Πρόκειται για έναν αλγόριθμο σχεδιασμένο να συμπεριλαμβάνει ταυτόχρονα όλους τους αποδεδειγμένους μέχρι σήμερα παράγοντες κινδύνου για οστεοπορωτικά κατάγματα. Σχεδιάστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Sheffield υπό την επίβλεψη του ομότιμου καθηγητή επιδημιολογίας J.A. Kanis.
Ο θεράπων ιατρός συμπληρώνει τα επιδημιολογικά στοιχεία του ασθενούς. Στη συνέχεια συμπληρώνει τα πεδία σχετικά με τους αποδεδειγμένους παράγοντες κινδύνου για κάταγμα ή δευτεροπαθή οστεοπόρωση απαντώντας ναι ή όχι στις αντίστοιχες ερωτήσεις. Αν σε κάποιο πεδίο δεν δοθεί απάντηση τότε το σύστημα αυτόματα το αναγνωρίζει αυτό ως αρνητική απάντηση.
Στο τέλος δίνεται απάντηση με τη μορφή ποσοστού επί τις εκατό για την πιθανότητα που υπάρχει ο ασθενής να υποστεί κάταγμα ισχίου και ξεχωριστά με τον ίδιο τρόπο δίνεται η πιθανότητα που έχει ο ασθενής να υποστεί κάποιο άλλο μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Επίσης ο αλγόριθμος υπολογίζει αυτομάτως τον δείκτη μάζας σώματος (BMI).
Αναγνωρίζοντας τη σημασία των διαφορών που υφίστανται ανάμεσα στις ανθρώπινες φυλές καθώς και στους περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την οστική πυκνότητα καθώς και την εμφάνιση οστεοπόρωσης, όπως η ηλιοφάνεια και οι διαιτητικές συνήθειες, ο αλγόριθμος έχει τυποποιηθεί για όσες χώρες διαθέτουν τα απαραίτητα επιδημιολογικά στοιχεία.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ενώ υπάρχει ερώτηση σχετική με το αποτέλεσμα της μέτρησης της οστικής πυκνότητας στον αυχένα του μηριαίου οστού του ασθενούς, ωστόσο δεν είναι απαραίτητο να απαντηθεί αυτή η ερώτηση. Το σύστημα για να μπορέσει να δώσει απάντηση δεν απαιτεί υποχρεωτικά το BMD ή το T score. Το γεγονός αυτό κάνει το FRAX ένα οικονομικό και εύχρηστο εργαλείο για τον έλεγχο του πληθυσμού και την ανέξοδη ανίχνευση και ανεύρεση των ασθενών με υψηλό κίνδυνο για οστεοπορωτικό κάταγμα οι οποίοι θα πρέπει να ελεγχθούν περισσότερο, να υποβληθούν σε μέτρηση οστικής πυκνότητας με DXA και πιθανόν να λάβουν αντιοστεοπορωτική αγωγή.
Παραδείγματα χρήσης του FRAX®
Υποθέτουμε πως έχουμε μια γυναίκα ασθενή, 65 ετών, βάρους 75 κιλών και ύψους 1,65 μέτρων. Η ασθενής δεν έχει υποστεί στο παρελθόν κάποιο κάταγμα ισχίου ή κάποιο άλλο μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα και κανένας από τους δύο γονείς της, δεν είχε υποστεί κάποιο κάταγμα. Η ασθενής μας είναι επίσης ελαφριά καπνίστρια, καπνίζει περίπου 10 τσιγάρα την ημέρα και σε μια πρόσφατη μέτρηση οστικής πυκνότητας εμφάνισε T score -2,1 στον αυχένα του μηριαίου οστού. Παράλληλα μας δηλώνει πως αν και βρίσκεται σε εμμηνόπαυση 10 χρόνια, ωστόσο δεν έχει λάβει ποτέ κανενός είδους αντιοστεοπορωτική θεραπεία. Αν περάσουμε τα στοιχεία της στο FRAX τότε προκύπτει πως η συγκεκριμένη ασθενής έχει 8,8% πιθανότητες για ένα μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα και 3,3% πιθανότητες για ένα κάταγμα ισχίου μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Η ίδια ασθενής εάν ζούσε σε μία χώρα υψηλού κινδύνου όπως η Φιλανδία τότε ο καταγματικός της κίνδυνος θα ήταν 14% για ένα οποιοδήποτε μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα και 5,2% για ένα κάταγμα ισχίου. Στην Αγγλία, η ασθενής μας θα παρουσίαζε 11% κίνδυνο για μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα και 3,1% κίνδυνο για κάταγμα ισχίου μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Το FRAX δεν είναι ούτε πανάκεια ούτε η λύση σε όλα τα προβλήματα. Αποτελεί απλά ένα εργαλείο που έρχεται να συνεπικουρήσει στη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων. Το FRAX είναι χρήσιμο στην αναγνώριση εκείνων των ασθενών που αν και χαρακτηρίζονται ως απλά οστεοπενικοί ωστόσο έχουν κάποιους παράγοντες κινδύνου για κάταγμα οπότε σε αυτούς η παροχή θεραπεία δεν θα πρέπει να καθυστερήσει.
Δρ. Καραμπίνας Παναγιώτης Ορθοπαιδικός Χειρουργός MD, MSc, PhD
